AferyPrawa.com

Sygn. akt I ACa 737/10

WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 sierpnia 2011 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:
Przewodniczący – Sędzia SA Barbara Trębska
Sędzia SA Roman Dziczek (spr.)
Sędzia SA Przemysław Kurzawa
Protokolant st. sekr. sąd. Joanna Baranowska

po rozpoznaniu w dniu 11 sierpnia 2011 r. w Warszawie  na rozprawie 
sprawy z powództwa Z. G. 
przeciwko (…) spółce akcyjnej z siedzibą w W. i (…) spółce akcyjnej z siedzibą w W.

o ustalenie 
na skutek apelacji powoda
od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie
z dnia 24 marca 2010 r.
sygn. akt I C 62/09

1. oddala apelację;
   zasądza od Z. G. na rzecz (…) spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 2700 zł (dwa tysiące siedemset) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.
   
   

Sygn. akt I ACa 737/10

Wyrokiem z dnia 24 marca 2010 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo S. G. skierowane przeciwko Syndykowi masy upadłości (…) S.A. w W. i (…) S.A. w W. o ustalenie, że przysługuje mu w stosunku do upadłego wierzytelność w kwocie 174 035,48 zł uprawniająca do otrzymania ustawowej rekompensaty za środków systemu rekompensat w kwocie 56 128,74 zł oraz orzekł o kosztach postępowania.

Sąd I instancji ustalił, że powód był posiadaczem w (…) S.A. w W. dwóch rachunków inwestycyjnych. Na podstawie umów z dnia 28 kwietnia 2005 r. o zarządzanie portfelem inwestycyjnym (…), powód zlecił (…) S.A. w W. zarządzanie swoim portfelem oraz prowadzenie rachunków inwestycyjnych na warunkach określonych w umowie i regulaminie, stanowiących jej integralną część.

Na wniosek powoda z dnia 14 listopada 2005 r., z końcem listopada 2005 r. rachunek inwestycyjny nr (…) zastał zamknięty przez (…) S.A. z siedzibą w W., zaś wycena tego rachunku na dzień 30 listopada 2005 r. wynosiła 180 930,07 zł i taka też kwota została zwrócona powodowi. Na koniec roku 2005 wycena tego rachunku wynosiła 0,00 zł

(…) S.A. w W. przekazywał powodowi informację o wartości jego rachunku inwestycyjnego na koniec każdego okresu rozliczeniowego, w ciągu 14 dni następnego okresu rozliczeniowego, w formie dokumentu elektronicznego. Ostatni otrzymany przez powoda dokument – Informacja o wartości rachunku inwestycyjnego (…) wskazywał wycenę rachunku inwestycyjnego na dzień 31 marca 2006 r. na kwotę 177 598,76 zł

W dniu 13 kwietnia 2006 r. powód wypowiedział umowę z dnia 28 kwietnia 2005 r. o zarządzanie portfelem inwestycyjnym (…) i prowadzenie rachunku inwestycyjnego nr (…) ze skutkiem na dzień 30 kwietnia 2006 r.

W dniu 22 maja 2006 r. (…) S.A. w W. zwrócił powodowi kwotę 3 563,28 zł

Postanowieniem z dnia 22 czerwca 2006 r. w sprawie XGU 307/06 Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy ogłosił upadłość (…) S.A. w W. obejmującą likwidację majątku upadłego i wyznaczył syndyka.

Syndyk masy upadłości (…) S.A. w W. T. K. sporządził listę inwestorów w oparciu o księgi (…) S.A. w W. i dokonał analizy zapisów na poszczególnych rachunkach na podstawie wytycznych (…) S.A. w W. wynikających z raportu (…) Spółki z o.o. w W. Powód nie został umieszczony na liście inwestorów. Jego osoba została umieszczona na liście osób nieuprawnionych do rekompensaty z (…) S.A. w W. pod poz. (…) z zobowiązaniem względem upadłego domu maklerskiego w kwocie 168 413,07 zł według stanu na dzień ogłoszenia upadłości.

Nieprawomocnym, na moment zamknięcia rozprawy w sprawie, postanowieniem z dnia 3 lutego 2010 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy postanowił umorzyć postępowanie upadłościowe.

W świetle tych ustaleń Sąd uznał w pierwszym rzędzie, że przedmiotowe powództwo należało rozpatrywać w świetle art. 189 k.p.c. i stwierdził, że powód nie ma interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie, ponieważ w postępowaniu upadłościowym służyły mu odpowiednie środki ochrony prawnej, z których nie skorzystał. Powód nie skorzystał z prawa do złożenia sprzeciwu do Sędziego komisarza, a następnie wniesienia zażalenia do Sądu upadłościowego, wobec czego orzeczenie w sprawie ustalenia, czy jest on wierzycielem upadłego jest prawomocne i prowadzenie niniejszego sporu praktycznie podważałoby sens tamtego postępowania. W konsekwencji uznał że powód nie ma interesu prawnego w ustaleniu, iż przysługuje jej wierzytelność w stosunku do upadłego – (…) w wysokości 174 035,48 zł uprawniająca go do otrzymania ustawowej rekompensaty ze środków systemu rekompensat w kwocie 56 128,74 zł.

Niezależnie od tego Sąd uznał, że powództwo podlegało oddaleniu także z tego względu, że powód nie udowodnił swego roszczenia.

Sąd przywołał treść art. 140 ust. 1 pkt 1 i 2, a także ust. 6 i 7 ustawy z 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. Nr 183, poz. 1538 ze zm.) stwierdził , że rzeczą powoda było udowodnienie w tym procesie faktów, z których wywodzi on skutki prawne (art. 6 k.c.), a zatem przedstawienie wszelkich dowodów na potwierdzenie przysługiwania mu określonej wysokości wierzytelności w stosunku do pozwanego ad. 1.

Powód nie przeprowadził dowodów, które byłyby uznane przez Sąd za wiarygodne; nie udowodnił, że należało przyjąć inną metodologię badania ksiąg handlowych upadłego niż została przyjęta, nie zgłosił wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego specjalisty na okoliczność ustalenia, czy na podstawie ksiąg handlowych upadłego przysługuje mu wierzytelność wobec upadłego i w jakiej wysokości. Odwołał się do treści art. 232 k.p.c. i uznał, że nie było po stronie Sądu obowiązku prowadzenia postępowania dowodowego, a skorzystanie z tego uprawnienia powinno mieć charakter wyjątkowy. Takiej wyjątkowości nie było w niniejszej sprawie, a zatem Sąd nie miał prawa prowadzenia postępowania z urzędu, w tym również dopuszczenia dowodu z opinii biegłego, ponieważ naruszałoby to zasadę równouprawnienia strony.

Odnosząc się do przedłożonych przez powoda kserokopii informacji o wartości rachunku inwestycyjnego na dzień 31 marca 2006 r. oraz kserokopii dowodu wpłaty (k. 91) Sąd I instancji uznał, że nie mogły być one podstawą do uwzględnienia powództwa i uzyskania wyroku ustalającego, z uwagi na niezgodność z rzeczywistym stanem przedsiębiorstwa. Nadto zauważył, że wskazana informacja była sporządzona na dzień 31 marca 2006 r., a nie na dzień ogłoszenia upadłości domu maklerskiego.

W ocenie Sądu, w procesie przygotowania listy inwestorów uprawnionych do rekompensat z (…) S.A. z siedzibą w W. syndyk sporządził listę w oparciu o wytyczne (…) wynikające z raportu (…) Spółki z o.o. w W. oraz przepisy art. 140 ust. 1 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi. Na podstawie zapisów z ksiąg domu maklerskiego wynika, że powód nie jest wierzycielem domu maklerskiego, lecz jego dłużnikiem. Raporty (…) nie odzwierciedlają rzeczywistego stanu przeprowadzonych operacji finansowych oraz stanów rachunku inwestycyjnego. Były one generowane w wewnętrznym systemie analitycznym upadłego, były wykonywane nierzetelnie i zawierały informacje fikcyjne, mające na celi zatuszowanie rzeczywistej, negatywnej sytuacji ekonomicznej upadłego w oczach inwestorów. Pogląd ten pozostaje w zgodzie z uzasadnieniem decyzji Komisji Papierów wartościowych i Giełd o cofnięciu upadłemu zezwolenia na prowadzenie działalności maklerskiej.

Powód nie zakwestionował skutecznie metody syndyka w ustalaniu stanu wierzytelności; nie udowodnił, że na podstawie ksiąg handlowych upadłego przysługuje mu określonej wysokości wierzytelność.

Dodatkowo Sąd Okręgowy uznał, że pozwany (…) S.A. w W. nie ma legitymacji biernej; nie jest bowiem związany żadnym węzłem prawnym z powodem dopóki nie zostanie ustalone jego prawo do otrzymania rekompensaty. Ten pozwany nie ma kompetencji do dokonywania jakichkolwiek ustaleń w związku z listą inwestorów.

O kosztach procesu Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 98 i 99 k.p.c.

Od orzeczenia tego apelację wniósł powód, zarzucając Sądowi I instancji: 1). naruszenie art. 189 k.p.c. oraz art. 140 ust. 6 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, a także art. 6 k.c., 2). błąd w ustaleniach faktycznych co do tego, że powód nie korzystał ze sprzeciwu i zażalenia w postępowaniu upadłościowym, 3. Naruszenie art. 232 k.p.c. i art. 207 § 3 k.p.c. oraz art. 233 § 1 k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c.

Wniósł o zmianę wyroku i uwzględnienie powództwa oraz zasądzenie na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu.

Na etapie postępowania apelacyjnego został złożony do akt sprawy odpis prawomocnego postanowienia z dnia 3 lutego 2010 r. Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w sprawie X GUp 250/06 o umorzeniu postępowania upadłościowego. Upadły odzyskał zdolność bycia stroną i został powiadomiony o rozprawie apelacyjnej (art. 363 i art. 364 prawa upadłościowego i naprawczego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja nie jest uzasadniona.

Mimo częściowo nieprawidłowej wykładni przepisów mających w sprawie zastosowanie, orzeczenie odpowiada prawu.

Przede wszystkim podzielić należy w całości poczynione w sprawie ustalenia faktyczne. Znalazły one potwierdzenie zarówno w dowodach na które powołał się Sąd I instancji, jak i w tych, które z urzędu przeprowadził Sąd Apelacyjny. Te ostatnie wskazały wyraźnie, jakimi kryteriami kierował się syndyk masy upadłości, i że były to działania odpowiadające przesłankom wynikającym z ustawy o obrocie instrumentami finansowymi (dalej – „ uoif”) - art. 140 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 1a i 1b.

Wbrew polemice apelacji, Sąd nie naruszył ani art. 328 § 2 k.p.c., ani art. 233 § 1 k.p.c. i art. 232 k.p.c. Szczegółowo umotywował swe stanowisko, a dokonana ocena była swobodna, lecz nie dowolna. Nie zachodziła też szczególna sytuacja, która nakazywałaby Sądowi prowadzić postępowanie dowodowe z urzędu. Niezrozumiały jest natomiast zarzut naruszenia art. 207 § 3 k.p.c., skoro Sąd dopuścił dowód z dokumentu w postaci dowodu wpłaty i ocenił jego przydatność w świetle relewantnych wymagań przepisów ustawy.

Odnosząc się natomiast do kwestii materialnoprawnych zgodzić się należy z powodem, że Sąd I instancji dokonał wadliwej oceny art. 189 k.p.c. w związku z art. 140 ust. 6 uoif, przez pryzmat interesu prawnego powoda.

Wbrew odmiennemu stanowisku Sądu Okręgowego, zdaniem Sądu Apelacyjnego powód dysponował takim interesem, przyznanym mu wprost przez ustawę – powołany przepis art. 140 ust. 6 uoif. Przy czym droga sądowa, o którym mowa w tym przepisie, to droga przed sądem cywilnym, jaką wybrał powód, a nie droga ochrony prawnej w ramach postępowania upadłościowego.

Za tym ostatnim stanowiskiem, którego Sąd II instancji nie akceptuje, nie przemawia ani treść powołanego przepisu oraz innych przepisów uiof, ani też regulacja art. 141 i nast. uiof, z których wynika, że środki na wypłatę rekompensat nie wchodzą do masy upadłości. A zatem tylko droga sądowa – ustalenia, a następnie nakazania (art. 140 ust. 7 uoif) pozwala uzupełnić właściwy krąg uprawnionych. Nota bene, w przypadku, gdy upadłość domu maklerskiego nie może zostać ogłoszona z powodu braku dostatecznych środków na prowadzenie postępowania upadłościowego, oczywistym jest, że uzupełnianie listy uprawnionych do rekompensat jest możliwe tylko w trybie wskazanym przez Sąd Apelacyjny.

Wracając zatem do kwestii prawidłowości subsumpcji, wskazać należy, że syndyk winien był dokonać ustaleń osób uprawnionych do rekompensat na podstawie ksiąg domu maklerskiego (art. 140 ust. 1 b uoif), a także na podstawie danych zawartych we właściwych rejestrach lub innych danych urzędowych.

Podważenia danych na których oparł się syndyk powód nie przeprowadził, a ten obowiązek na nim spoczywał (art. 6 k.c.). Podobnie – nie przeprowadził dowodzenia pozytywnego.

Przedłożony przy pozwie dokument – informacja (k. 11) był w ogóle irrelewantny w sprawie, w świetle wymagań powołanej ustawy, a dowód wpłaty z 2004 r., uznać należało za oczywiście niedostateczny. Jedynie specjalistyczna opinia biegłego lub biegłych mogłaby zweryfikować poprawność stanowiska syndyka, na dzień ogłoszenia upadłości.

Z tych względów, na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 108 § 1 k. p. c. oraz

na podstawie § 6 pkt 6 oraz § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia MS z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (…) – Dz. U. z 2002 r. Nr 163, poz. 1349 ze zm.) i art. 98 § 3k.p.c w zw. z art. 99 k.p.c., zasądzając minimalną stawkę wynagrodzenia dla radcy prawnego, stosownie do wyniku procesu.