AferyPrawa.com

opublikowano: 26-10-2010

Trybunał Konstytucyjny 10.08.2007r rozpoznał wniosek Krajowej Rady Sądownictwa dotyczący zasad wyboru członków Krajowej Rady Sądownictwa oraz zrzeczenia się mandatu członka KRS.

Ustawa z dnia 16 marca 2007 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz.U. nr 73, poz. 484) budziła od samego początku wiele kontrowersji.
Nowe przepisy, których autorem jest prezydent Lech Kaczyński, negatywnie oceniło środowisko sędziowskie.
Dotychczas działalność KRS skupiała się na kwestiach dotyczących spraw kadrowych sędziów, natomiast na uboczu pozostały inne, nie mniej istotne dla wymiaru sprawiedliwości sprawy.
Po wejściu ustawy KRS ma obowiązek inspirowania jednolitego orzecznictwa sądów, podjęcia czynności dyscyplinarnych wobec nieetycznego sędziego, może zarządzić wizytację sądu i lustrowanie jego działalności w określonym zakresie czy też lustrację pracy sędziego, ale kością niezgody stało się prawo o ustroju sądów powszechnych stanowiące, że prezes lub wiceprezes sądu nie może być członkiem Krajowej Rady Sądownictwa - czyli z chwilą wyboru do KRS sędzia przestaje pełnić funkcję w sądzie.
I to prawo Rada zakwestionowała jako niekonstytucyjne.

Zdaniem wnioskodawcy jest to niczym nieuzasadnione zróżnicowanie sędziów kandydatów do pełnienia funkcji kierowniczych w sądach. Postawienie sędziów przed koniecznością wyboru, czy chcą być członkami KRS, czy też pełnić funkcje kierownicze w sądzie, jest niezgodne z Konstytucją, bowiem wszyscy sędziowie mają równe prawa do ubiegania się o członkostwo w KRS. Ponadto prezes lub wiceprezes sądu po wybraniu go do KRS jest zobowiązany do zrzeczenia się kierowniczej funkcji. Mandat do jej pełnienia wygasa z upływem 3 miesięcy od wejścia w życie ustawy o zmianie ustawy o KRS.

Po przeprowadzeniu rozprawy Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:
- art. 25a ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych dodany przez art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 16 marca 2007 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz o zmianie niektórych innych ustaw jest niezgodny z art. 187 ust. 1 pkt 2 Konstytucji.
- art. 5 w związku z art. 6 ustawy z 16 marca 2007 r. powyższej ustawy jest niezgodny z art. 2 i art. 187 ust. 1 pkt 2 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 32 ust. 1 i art. 186 ust. 1 Konstytucji.

Zdaniem Trybunału kwestionowany przepis, który stanowi, że do pełnienia funkcji prezesa albo wiceprezesa sądu nie może być powołany sędzia będący członkiem Krajowej Rady Sądownictwa, a z chwilą wyboru sędziego pełniącego funkcję prezesa lub wiceprezesa powołanie do tej funkcji wygasa, zmienia konstytucyjnie określoną strukturę osobową Krajowej Rady Sądownictwa. Ogranicza w odniesieniu do jednej tylko grupy sędziów - sądów powszechnych ich bierne prawo wyborcze do Krajowej Rady. Przekroczenie swobody regulacyjnej ustawodawcy zwykłego jest niedopuszczalne, bowiem KRS działając w składzie określonym konstytucyjnie, występuje wobec innych organów władzy publicznej jako niezależny organ konstytucyjny stojący na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Kwestionowany przepis przewidujący wygaśnięcie z upływem trzech miesięcy mandatu członka Krajowej Rady Sądownictwa przez sędziego sądu powszechnego pełniącego funkcję prezesa albo wiceprezesa, który w ciągu miesiąca od dnia wejścia w życie ustawy zrzeknie się mandatu do Krajowej Rady, a w razie braku takiego zrzeczenia jego powołanie do pełnienia funkcji prezesa albo wiceprezesa sądu wygasa z upływem trzech miesięcy od wejścia w życie ustawy jest niezgodny z Konstytucją. Konstytucja stanowi bowiem, że kadencja członków KRS trwa 4 lata i wylicza sytuacje, w których następuje wygaśnięcie mandatu np. śmierć czy zrzeczenie się mandatu. Trybunał stwierdził, że wygaśnięcie mandatu jest najdalej idącą sankcją oddziałującą na sferę prawa wyborczego. Zaskarżona ustawa weszła w życie w trakcie trwania kadencji już wybranych członków Krajowej Rady, żądając od osób nią objętych spełnienia warunków, które nie były wymagane w momencie zgłoszenia ich kandydatur ani też wyboru. Ustawodawca w trakcie kadencji zmienił warunki powodujące zobowiązanie osób wybranych już do KRS do rezygnacji z mandatu członka Rady. Uczynił to tylko w stosunku do jednej grupy sędziów, których sytuację prawną reguluje ustawa Prawo o ustroju sądów powszechnych, nie zmieniając sytuacji prawnej pozostałych sędziów mających mandaty członków Rady. Ponadto Trybunał stwierdził, że wejście w życie ustawy po 14 dniach w trakcie kadencji członków Rady jest nieproporcjonalną ingerencją w konstytucyjnie ukształtowany system wyłaniania i funkcjonowania KRS - organu konstytucyjnego opartego na kadencyjności członków z wyboru.

Wyrok jest ostateczny.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 lipca 2007 r., sygn. akt K 25/07

Na odpowiedz Prezydenta nie trzeba było długo czekać.
Korzystając z danych mu konstytucyjnie możliwości odmówił powołanie na urząd sędziego KRS 9 kandydatów zawnioskowanych przez Radę.
Prezydent Lech Kaczyński poinformował listem KRS, że nie chce być jedynie depozytariuszem sędziowskich nominacji, chce też czynnie uczestniczyć w powoływaniu na sędziowski urząd.
Jest to precedens. Dotychczas taka sytuacja nie miała miejsca.
Konstytucja milczy na temat uprawnienia głowy państwa do odmowy powołania na urząd. Żadne przepisy nie wspominają również o trybie, w jakim taka odmowa powinna być udzielona.

W związku z tą sytuacją powstało pytanie: Czy nominacja na sędziów to tylko obowiązek Prezydenta, oraz jakie są jego kompetencje?
Czy Prezydent złamał Konstytucję?

Artykuł 179 konstytucji stanowi: Sędziowie są powoływani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, na czas nieoznaczony. Natomiast obowiązujące prawo milczy na temat prawa prezydenta do odmowy powołania kandydatów na sędziów.
Czy powoływanie przez prezydenta przedstawionych przez KRS kandydatów na sędziego stanowi uprawnienie głowy państwa czy jego obowiązek?
Problemem jest również fakt, iż w polskim prawie nie istnieje tryb, w jakim taka odmowa miałaby zostać wydana. Prawo milczy również o skutkach, jakie taka decyzja głowy państwa wywołuje.

Zdaniem prawników powstały konflikt wynika z niechęci, jaką żywi obecna władza wykonawcza do środowiska sędziowskiego i chęci podporządkowania głowie państwa sądownictwa w Polsce, zwłaszcza że w liście wystosowanym do Krajowej Rady Sądownictwa prezydent nie zamieścił żadnego uzasadnienia swojej odmownej decyzji.

Takie milczenie prezydenta wywołuje niepokój nie tylko wśród sędziów, ale także wśród konstytucjonalistów. Niektórzy z przedstawiciele nauki wskazują na łamanie przez prezydenta ustawy zasadniczej.
- Jeżeli prezydent odmawia powołania i nie uzasadnia swojej decyzji żadnymi kwestiami formalnymi, bo tylko one mogą tutaj wchodzić w grę, to można się zastanawiać, czy jest to łamanie konstytucyjnego obowiązku. Do Zgromadzenia Narodowego będzie wtedy należała decyzja, czy stanowi to podstawę do postawienia prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu - uważa prof. Marek Chmaj.
- Prezydent nie musi uzasadniać, dlaczego nie powołuje kandydatów KRS. To jest jego suwerenna kompetencja - odpowiada prof. Bogusław Banaszak z Uniwersytetu Wrocławskiego.

Tak więc mamy kolejną sytuację patową, a sam spór na pewno będzie miał charakter rozwojowy.

Przy opracowaniu tematu skorzystano z tekstów Gazety Prawnej.

Polecam sprawy poruszane w działach:
SĄDY PROKURATURA ADWOKATURA
POLITYKA PRAWO INTERWENCJE - sprawy czytelników

Tematy w dziale dla inteligentnych:
ARTYKUŁY - tematy do przemyślenia z cyklu: POLITYKA - PIENIĄDZ - WŁADZA

WSZYSTKICH INFORMUJĘ ŻE WOLNOŚĆ WYPOWIEDZI I SWOBODA WYRAŻANIA SWOICH POGLĄDÓW JEST ZAGWARANTOWANA ART 54 KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ.

zdzichu