opublikowano: 07-08-2012

Strasburg: ten sam sędzia nie może orzekać na różnych etapach postępowania

Pozwalając, by na różnych etapach postępowania orzekał ten sam sędzia, Polska naruszyła prawo do rzetelnego procesu, gwarantowane przez konwencję o ochronie praw człowieka - orzekł Europejski Trybunał Praw Człowieka.

Trybunał rozpatrywał sprawę Bożenny Toziczki, właścicielki gruntu, który od wielu lat zajmowała spółdzielnia mieszkaniowa. Wybudowała na nim drogi i parkingi. Spółdzielnia domagała się odprzedaży ziemi, powołując się na polskie prawo, zgodnie z którym właściciel gruntu ma obowiązek sprzedać spółdzielni zajmowaną przez nią ziemię, jeżeli ta postawiła na niej budynki. Spółdzielnia twierdziła, że obowiązek sprzedaży odnosi się też do innej infrastruktury niż budynki.
Toziczka skierowała sprawę do sądu. Sąd I instancji przyznał jej rację i oddalił roszczenie spółdzielni. Sąd apelacyjny unieważnił jednak ten wyrok i nakazał kobiecie sprzedaż gruntu. Toziczka odwołała się do Sądu Najwyższego. Gdy okazało się, że w składzie orzekającym zasiada sędzia, który decydował w jej sprawie w niższej instancji, kobieta uznała, że sąd nie jest bezstronny. Skierowała więc sprawę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPC). Domagała się uznania, że naruszono jej prawo do rzetelnego procesu oraz prawo do poszanowania własności, wyrażone odpowiednio w art. 6 par. 1 oraz art. 1 protokołu nr 1 do konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.

W wyroku z 24 lipca 2012 r. (sygn. 29995/08) Trybunał stwierdził, że naruszono art. 6 par. 1 konwencji.
W uzasadnieniu przypomniał, że zaufanie do sądu ma fundamentalne znaczenie w demokratycznym społeczeństwie. Art. 6 konwencji wymaga, aby sąd pozostawał bezstronny. Bezstronność oznacza zaś brak uprzedzeń lub stronniczości.
Bezstronność - tłumaczył ETPC - może mieć charakter subiektywny lub obiektywny. Domniemywa się, że sędzia jest bezstronny, dopóki nie zostanie przedstawiony dowód przeciwny. Niekiedy trudno obalić takie domniemanie - wskazał Trybunał. Wówczas bezstronność gwarantują wymogi obiektywne - trzeba ustalić, czy postawa sędziego wykluczała uzasadnione wątpliwości w tym zakresie. Należy się postawić na miejscu sędziego i ustalić, czy jego zachowanie, niezależnie od zachowania pozostałych sędziów, uzasadnia wątpliwości co do braku jego bezstronności.
Zdaniem ETPC ocena, czy uczestnictwo tego samego sędziego w różnych etapach postępowania spełnia wymogi bezstronności, musi być dokonana na podstawie konkretnej sprawy i zasad postępowania, które do takiej sprawy się odnoszą. Istotne jest sprawdzenie, czy związek między kluczowymi kwestiami danej sprawy w różnych stadiach postępowania jest na tyle bliski, że wzbudza wątpliwości co do bezstronności sędziego, który w nich orzeka.

Sytuacja Polki mogła rodzić wątpliwości co do takiej bezstronności - podkreślił Trybunał. Sędzia, który orzekał w jej sprawie w dwóch instancjach, musiał bowiem zdecydować, czy interpretacja prawna i zastosowane środki powinny być utrzymane w mocy czy nie. Wątpliwości kobiety były więc obiektywnie uzasadnione - uznał ETPC.
W odniesieniu do zarzutu naruszenia prawa do poszanowania własności Trybunał uznał, że orzeczenia polskich sądów znacznie i bezprawnie ograniczyły prawo własności Bożenny Toziczki. Art. 1 protokołu nr 1 do konwencji nie reguluje jednak praw jednostek.
Decyzje polskich sądów nie mogą być więc postrzegane jako nieuzasadniona ingerencja państwa w prawo własności kobiety - stwierdził ETPC. 
(PAP)
za: http://www.kancelaria.lex.pl/czytaj/-/artykul/strasburg-ten-sam-sedzia-nie-moze-orzekac-na-roznych-etapach-postepowania

Więcej: